Jan Hage speelt complete Jéhan Alain

Geboren voor het orgel

Zijn geweldige Messiaen-uitvoeringen liggen nog vers in het geheugen. Nu staat Jan Hage, organist van de Kloosterkerk, op het punt opnieuw een stapel magistrale bladzijden uit het twintigste-eeuwse Franse orgelrepertoire ten gehore te brengen. Jéhan Alain is de componist om wie het gaat. Twee concertprogramma's omvatten zijn complete werken voor orgel. Met de naam Alain zijn muziekliefhebbers al tientallen jaren vertrouwd. Maar dan voornamelijk dankzij de beroemde organiste Marie-Claire Alain, zuster van de componist en organist die in 1940 op 29 jarige leeftijd als dienstplichtige sneuvelde in de tweede Wereldoorlog. Ondanks de korte tijd die hem gegund was, heeft Jéhan Alain een respectabel oeuvre nagelaten, hoofdzakelijk bestaande uit orgel-, piano en koorwerken. Aan het orgel viel voor hem als klein jongetje niet te ontkomen, met een vader die organist en orgelbouwer was. Alain senior had een orgel voor zijn eigen huis vervaardigd. Daaromheen speelde zich het gezinsleven af. Jéhan Alain kreeg de beste docenten die een jonge organist en componist maar kan wensen: Paul Dukas, Roger Ducasse en Marcel Dupré. Te oordelen naar zijn muziek was hij geen volgzame leerling. Het lijkt wel of hij voor elk van zijn composities een vorm uitvond, ook al is de grote Franse orgeltraditie voelbaar, waarbij we allereerst aan Widor en Vierne denken en aan componisten van latere generaties als Dupré en Tournemire. Veel van zijn composities vertonen ook overeenkomst met de muziek van Olivier Messiaen, vooral waar de sfeer extatisch is en dansritmen - heel belangrijk bij Alain - de overhand nemen.

Opwindend

Organisten over de hele wereld spelen zijn ‘Litanies", een opwindend, springerig stuk met veel ritmische verrassingen en tegen het einde een wirwar van akkoorden, die maakt dat bij de speler de stoom uit de oren komt. Maar dat is slechts één kant van deze componist. Oude en nieuwe technieken zijn soms op een ingenieuze manier met elkaar vermengd. Het subtiele, geavanceerd klinkende ‘Le jardin suspendu' is gebaseerd op de barokke chaconne. En de speels voortdravende noten in de ‘ Variaties over een thema van Clement Jannequin' hebben niet alleen met deze oude Franse componist te maken, ze doen ook denken aan onze Jan Pieterszoon Sweelinck. Alains omvangrijkste orgelcompositie, zijn meesterwerk bij uitstek, is ‘ Trois Danses" een stuk met een enorme rijkdom en veelzijdigheid, zowel obsederend als verheven, waarbij zelfs een zekere invloed van de jazz merkbaar is. Het zijn binnen een tijdsbestek van tien jaar ontstane stukken waaruit het moeilijk kiezen is. Maar dat hoeft niet, want Jan Hage speelt ze allemaal, verdeeld over twee concertprogramma's.

door Aad van der Ven; Den Haag Centraal vrijdag 30 april 2010