Dick Kattenburg (1919-1944)
Sonate voor fluit en piano (1937)
Introduzione, Intermezzo, Fughetta
Leo Smit (1900-1943)
Fluitsonate (1943)
Allegro, Lento, Allegro moderato
Dick Kattenburg (1919-1944)
Pièce voor fluit en piano (1939)
Toelichting
Bij dit lunchconcert hoort u werken van twee componisten die de Tweede Wereldoorlog niet hebben overleefd. Ze werden vervolgd omdat ze uit een joodse familie afkomstig waren.
Ze schreven vrolijke, sprankelende muziek. Intiem, swingend en jazzy. Heerlijke muziek om naar te luisteren. Deze muziek mocht tijdens de oorlog niet worden uitgevoerd. Joden mochten niet optreden, niet lesgeven, niet deelnemen aan het openbare leven. Ze werden buitengesloten, geïsoleerd, opgepakt en gedeporteerd. Deze mannen werden 43 en 25 jaar oud.
Leo Smit maakte een glanzende carrière. Hij studeerde cum laude af als componist. Zijn werk werd twee jaar later al uitgevoerd door het Concertgebouworkest. Het orkest nam meerdere werken van hem op het programma o.l.v. dirigenten als Eduard van Beinum, Cornelis Dopper en Pierre Monteux. Ook schreef hij muziek voor de lustra van de Universiteiten in Leiden en Delft. In Leiden deden honderden mensen mee: de melodieën van Smit werden door de hele stad gefloten en gezongen.
Smit verhuisde naar Parijs om dichtbij de muzikale ontwikkelingen in de Franse hoofdstad te kunnen zijn. Zijn werken werden daar uitgevoerd, ook in andere Europese landen zoals bv in Polen. Met name zijn werken voor de bekende harpiste Rosa Spier hadden weel succes. In 1937 kwam Smit terug naar Nederland. Na de Duitse inval werd het leven voor hem steeds moeilijker. Leo Smit en zijn vrouw Lientje de Vries werden via de Hollandsche Schouwburg en Kamp Westerbork naar Sobibor gedeporteerd en daar vermoord. De muziek van Smit werd jarenlang niet uitgevoerd. De laatste jaren is er steeds meer belangstelling voor. Op Prinsjesdag 2020 speelden koperblazers van het Residentie Orkest zijn muziek, direct na de troonrede. De gebroeders Jussen hebben zijn Divertimento voor piano vierhandig onlangs op CD gezet voor DGG.
Dick Kattenburg behaalde zijn diploma voor viool en theorie in den Haag. Hij schreef de Fluitsonate voor Ima van Esso, het meisje waarop hij verliefd was. Zij werd later de moeder van dirigent Ed Spanjaard. Behalve de sonate leek er geen muziek van Dick Kattenburg te zijn overgebleven, totdat…..op een dag een familielid van Dick Kattenburg een doos vond op haar zolder met een map muziekhandschriften. Hierin zaten een heleboel werken, allemaal gecomponeerd tijdens de onderduik. En behalve deze spectaculaire vondst zaten er ook twee brieven bij aan Leo Smit. Hieruit bleek dat Kattenburg wilde leren componeren en orkestreren en daarom had les genomen een van de bekendste componisten van zijn tijd: Leo Smit. Dit ging door per post, toen Kattenburg al zat ondergedoken en Leo Smit gewogen was om te verhuizen naar het joodse getto in de Transvaalbuurt in Amsterdam. Er zat zelfs een schriftelijke compositieles bij:
“Beste meneer Smit, hoe zal ik dit orkestreren? Met cello’s en bassen of zal ik er trombone aan toevoegen?” Antwoord van Leo Smit: “ Cello’s en bassen klinken nadrukkelijk genoeg, een trombone daarentegen als een stier in een porseleinkast”.
Dick Kattenburg hield het niet uit om steeds binnen te zitten. Soms moest hij er even uit en ging stiekem naar de bioscoop. Daar is hij opgepakt en via Kamp Westerbork als strafgeval gedeporteerd naar Auschwitz. Er is geen sterfdatum bekend, het Rode Kruis bericht ‘ergens in Oost-Europa”.
Fluitiste Eleonore Pameijer studeerde fluit bij Koos Verheul aan het Conservatorium van Amsterdam en haalde cum laude haar einddiploma. Zij kan bogen op een indrukwekkende internationale carrière. Voor haar zijn meer dan honderd nieuwe werken geschreven. ‘Met haar warme klank, rotsvaste techniek en grote muzikaliteit weet zij het publiek te boeien’ (NRC). Vijfentwintig jaar geleden richtte zij de Leo Smit Stichting op. Deze stichting brengt muziek van tijdens de Tweede Wereldoorlog vervolgde componisten weer onder de aandacht van het publiek. www.eleonorepameijer.com
Tobias Borsboom is een van de bekendste jonge pianisten van dit moment. Hij onderscheidt zich door zijn fijnzinnige en poëtische interpretaties. Als winnaar van de Classical Talent Award trad hij op in alle belangrijke concertzalen van Nederland. Hij speelt o.a. samen met violist Pieter van Loenen, celliste Lidy Blijdorp en saxofoniste Femke Steketee. Tobias staat ook bekend als creatieve programmeur van ongebruikelijke concertprogramma’s. Zo nam hij het initiatief voor de voorstelling Schubert/Schober (onlangs in Amare). www.tobiasborsboom.com
Leo Smit Stichting.
De Leo Smit Stichting, opgericht in 1996 door Eleonore Pameijer, zet zich al 25 jaar in om de muziek van vervolgde componisten weer een plaats op het podium terug te geven. Dit is ons nationale erfgoed. Ons motto is: de componisten kunnen we niet meer terugbrengen, maar ‘hun muziek leeft!’
www.leosmitfoundation. org, www.forbiddenmusicregained.org
Dit programma is ook in PDF-formaat beschikbaar.