Programma woensdag 16 maart 2022

Programma 

werken van Franz Schubert  (1797-1828)

Rondo in A majeur opus107 D.951 (1828)

-Allegretto quasi andantino

Duo ( Lebensstürme) in a mineur opus posth. 144 D.947

-Allegro ma non troppo

Toelichting bij de beide werken

            Geen componist was meer toegewijd aan het genre van piano à quatre mains als Franz Schubert (1797-1828). Hij schreef er kleine marsen en lichte dansen voor, maar ook grote variatiestukken en diepzinnige sonates en fantasieën van symfonische allure. Het eerste stuk voor piano vierhandig componeerde hij toen hij dertien jaar oud was, het laatste in zijn stervensjaar, 1828.

            Juist uit dat laatste levensjaar stammen de twee werken die vandaag klinken. Het eerste is het Rondo in A, D 951 (op. 107), Allegretto quasi andantino. Het is het allerlaatste werk dat Schubert voor piano vierhandig schreef en vormt de afsluiting van de befaamde trilogie die hij begon met de bekende Fantasie in f. Het tweede werk ervan is het andere stuk dat vandaag klinkt, Lebensstürme. In tegenstelling tot dit stuk ademt het Rondo, dat in een majeure toonsoort geschreven is, een lichte sfeer uit. In het openingsgedeelte is nog wel iets te herkennen van de geheimzinnigheid die ook de Fantasie in f kenmerkt, maar het hoofdthema is vol van de onschuldige schoonheid die doet denken aan de gelukkige sfeer van de eerste liederen uit de liederencyclus Die schöne Müllerin. Het is alsof van angsten en kwellingen geen sprake meer is en er een sereniteit is ontstaan, zoals die van een stilte na de storm. Er heerst een vrede die al het lijden te boven gaat, zoals we die ook kennen uit de laatste composities van Mozart.

            Het Rondo werd gepubliceerd in december 1828, minder dan een maand na de dood van Schubert. Het andere werk dat vandaag klinkt was een ander lot beschoren. Het Duo in a, D 947 (op. posth. 144) werd pas uitgebracht in 1840. Het was een van de vele grote werken van Schubert die werden teruggevonden door zijn broer Ferdinand, maar het was de componist Anton Diabelli die het uitbracht onder de naam Lebensstürme. Ook al is deze romantisch aandoende titel niet door Schubert zelf gekozen, toch doet ze recht aan de sfeer van het werk die zo heel anders is dan die van het Rondo. Lebensstürme weerspiegelt de geest van muziek die nu eens fel en gepassioneerd is, dan weer dromerig en melancholiek en dat met een orkestrale ampleur die je doet vergeten dat het hier gaat om slechts één piano, twee musici en vier handen.

            Het werk wordt wel gezien als het eerste deel van een 'unvollendete' sonate, vanwege de sonatevorm van het eerste deel. Het begin kent een stormachtig, bijna grimmig thema dat de titel die Diabelli koos volledig rechtvaardigt, maar dan volgt er een tweede deel dat een geheel andere sfeer uitademt. Op bijna Bruckneriaanse wijze neemt Schubert de luisteraar mee in een stemming als van een religieuze hymne om vervolgens weer terug te keren naar het onrustige begin. Door de constante tegenstellingen tussen ritmische patronen en melodische expressie, openbaart dit prachtige werk ons een geïnspireerde Schubert op de toppen van zijn kunnen.

            Weinig componisten kunnen deze Schubert, 31 jaar oud, evenaren in zijn capaciteit om korte vreugde, verdriet, vriendschap, troost samen te vatten in een ogenschijnlijk eenvoudige compositie of een simpele verandering van toonsoort. “Elke avond als ik naar bed ga, hoop ik dat ik nooit meer wakker zal worden, en elke ochtend hernieuwt mijn klacht”, schreef hij eens. Maar de muziek gaf hem een doel: “Ik componeer iedere ochtend, en als het ene stuk klaar is, begin ik aan het andere”. Totdat een voortijdige dood een einde maakte aan zijn stormachtige leven. Wat bleef is zijn formidabele muziek.